Lewys Daron

Bardd proffesiynol o Ben Llŷn a ganai yn hanner cyntaf yr 16g oedd Lewys Daron (fl. tua 1495 - tua 1530). Er nad yw'n cyfrif fel un o'r mwyaf o Feirdd yr Uchelwyr, mae ei waith yn ddrych i fywyd cymdeithasol gogledd-orllewin Cymru ar ddechrau cyfnod y Tuduriaid.

Lewys Daron
Ganwyd	16 g  Aberdaron
Bu farw	1530
Dinasyddiaeth	Cymru
Galwedigaeth	bardd
Blodeuodd	c. 1520

Bywgraffiad

Ar sail ei enw a chyfeiriad ato mewn llawysgrif yn llaw Thomas Wiliems, gellir derbyn yn bur hyderus fod Lewys yn enedigol o Aberdaron. Mae ei ddyddiad geni yn anhysbys. Ni wyddom nemor dim arall amdano ar wahân i dystiolaeth ei gerddi. Roedd yn adnabod Lewys Môn, un o feirdd mawr y cyfnod, a cheir traddodiad am ymryson barddol rhwng y ddau fardd. Bu farw tua dechrau'r 1530au, yn ôl pob tebyg, a chafodd ei gladdu yn Nefyn.

Cerddi

Cyfyngir cylch clera Lewys Daron i deuluoedd uchelwrol Arfon, Meirionnydd, Eifionydd a Llŷn. Diogelir wyth ar hugain o'i gerddi yn y llawysgrifau, yn awdlau a chywyddau. Roedd ei noddwyr yn cynnwys y Stradlingiaid a theulu Phenrhyn, a theuloedd ystadau Bodfel, Bodeon, Glynllifon, Carreg, Cwchwillan, Plas Iolyn ac eraill. O ddiddordeb mawr i haneswyr llenyddiaeth Gymraeg yw ei farwnad i'r bardd mawr Tudur Aled (m. 1526).

Cedwir ambell gerdd ysgafnach o waith y bardd hefyd, yn cynnwys cywydd i "ofyn main melin gan dair gwraig o Fôn dros Fair o Nefyn" a chywydd difyr yn gofyn march gan Ddafydd, Prior Priordy Beddgelert dros Syr John Wynn o Wydir, sy'n llawn o fanylion am y fro honno. Canodd hefyd i Pîrs Conwy, Archddiacon Llanelwy.

Llyfryddiaeth

• A. Cynfael Lake (gol.), Gwaith Lewys Daron (Gwasg Prifysgol Cymru, 1994).

Cyfeiriadau

Beirdd yr Uchelwyr

Bedo Hafesb  · Bleddyn Ddu · Cadwaladr Cesail · Casnodyn · Rhisiart Cynwal · Wiliam Cynwal · Dafydd ab Edmwnd · Dafydd Alaw · Dafydd ap Gwilym · Dafydd ap Siencyn · Dafydd Benwyn · Dafydd Ddu o Hiraddug · Dafydd Gorlech · Dafydd Llwyd o Fathafarn · Dafydd Nanmor · Dafydd y Coed · Edward Dafydd · Deio ab Ieuan Du · Lewys Dwnn · Edward Maelor · Edward Sirc · Edward Urien · Einion Offeiriad · Gronw Ddu · Gronw Gyriog · Gruffudd ab Adda ap Dafydd · Gruffudd ab Ieuan ap Llywelyn Fychan · Gruffudd ap Dafydd ap Tudur · Gruffudd ap Llywelyn Lwyd · Gruffudd ap Maredudd ap Dafydd · Gruffudd ap Tudur Goch · Gruffudd Fychan ap Gruffudd ab Ednyfed · Gruffudd Gryg · Gruffudd Hiraethog · Gruffudd Llwyd · Gruffudd Llwyd ap Llywelyn Gaplan · Guto'r Glyn · Gutun Owain · Gwerful Fychan · Gwerful Mechain · Gwilym Ddu o Arfon · Gwilym Tew · Hillyn · Huw Cae Llwyd · Huw Ceiriog · Huw Cornwy · Huw Llŷn · Huw Pennant (I) · Huw Pennant (II) · Hywel ab Einion Lygliw · Hywel ap Mathew · Hywel Cilan · Hywel Ystorm · Ieuan ap Huw Cae Llwyd · Ieuan ap Hywel Swrdwal · Ieuan Brydydd Hir · Ieuan Du'r Bilwg · Ieuan Dyfi · Ieuan Gethin · Ieuan Llwyd ab y Gargam · Ieuan Tew Ieuanc · Iocyn Ddu ab Ithel Grach · Iolo Goch · Iorwerth ab y Cyriog · Iorwerth Beli · Iorwerth Fynglwyd · Ithel Ddu · Lewis ab Edward · Lewys Daron · Lewys Glyn Cothi · Lewys Môn · Lewys Morgannwg · Llywarch Bentwrch · Llywelyn ab y Moel · Llywelyn ap Gwilym Lygliw · Llywelyn Brydydd Hoddnant · Llywelyn Ddu ab y Pastard · Llywelyn Fychan ap Llywelyn Foelrhon · Llywelyn Fychan ap Llywelyn Goch · Llywelyn Goch ap Meurig Hen · Llywelyn Goch y Dant · Llywelyn Siôn · Mab Clochyddyn · Madog Benfras · Maredudd ap Rhys · Meurig ab Iorwerth · Morus Dwyfech · Owain Gwynedd · Owain Waed Da · Prydydd Breuan · Tomos Prys · Gruffudd Phylip · Phylip Siôn Phylip · Rhisiart Phylip · Rhys Cain · Rhys Nanmor · Siôn Phylip · Siôn Tudur · Raff ap Robert · Robert ab Ifan · Robin Ddu ap Siencyn · Rhisierdyn · Rhisiart ap Rhys · Rhys ap Dafydd ab Einion · Rhys ap Dafydd Llwyd · Rhys ap Tudur · Rhys Brydydd · Rhys Goch Eryri · Sefnyn · Simwnt Fychan · Siôn ap Hywel ap Llywelyn Fychan · Siôn ap Hywel Gwyn · Siôn Brwynog · Siôn Cent · Siôn Ceri · Sypyn Cyfeiliog · Trahaearn Brydydd Mawr · Tudur Aled · Tudur ap Gwyn Hagr · Tudur Ddall · Wiliam Llŷn · Y Mab Cryg · Y Proll · Yr Ustus Llwyd