Fron-goch

y Fron-goch
Math	pentref
Daearyddiaeth
Sir	Gwynedd
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	52.942°N 3.629°W
Cod OS	SH905392
Gwleidyddiaeth
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Pentref i'r gogledd o'r Bala yng Ngwynedd yw Fron-goch ( ynganiad ), lle mae'r B4501 yn gadael y briffordd A4212 i Drawsfynydd. Mae Afon Tryweryn yn rhedeg heibio'r pentref.

Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan Mabon ap Gwynfor (Plaid Cymru)^[1] ac yn Senedd y DU gan Liz Saville Roberts (Plaid Cymru).^[2]

Hanes

Yn ystod rhan gyntaf y Rhyfel Byd Cyntaf cafodd carcharorion rhyfel Almaenig eu cadw yn Carchar Gwersyll Fron-goch a oedd yn wreiddiol yn adeilad y ddistyllfa. Ond yn dilyn Gwrthryfel y Pasg yn Iwerddon ym 1916 cafodd yr Almaenwyr eu disodli gan dros 1,800 o wirfoddolwyr yr Irish Republican Brotherhood (yr IRA yn ddiweddarach).

Ymhlith carcharorion y gwersyll yr oedd Michael Collins, Dick Mulcahy, Tomás MacCurtain, Terence MacSwiney a Seán T. O'Kelly. Bu y carchar yn gyfle i'r IRA ddatblygu eu syniadau chwyldroadol, ac awgrymir fod Michael Collins a'i gymrodyr wedi rhoi gwersi mewn ymladd a milwriaeth i'w gyd-garcharorion. Daeth llawer o gyn-garcharorion Fron-goch yn arweinwyr y rhyfel dros annibyniaeth Iwerddon. Daethpwyd i adnabod Fron-goch fel "Prifysgol Sinn Féin", neu "Brifysgol y Chwyldro" (ollscoil na réabhlóide).

Llyfryddiaeth

Y Pair Dadeni gan Lyn Ebenezer (ISBN 9780863819698)
Fron-goch and the birth of the IRA gan Lyn Ebenezer (ISBN 9780863819773)

Cyfeiriadau

Dolenni allanol

Gwefan ar hanes Carchar Gwersyll Fron-goch: http://www.frongoch.cymru/

gw • sg • go

Trefi a phentrefi Gwynedd

Dinas
Bangor
Trefi
Abermaw · Y Bala · Bethesda · Blaenau Ffestiniog · Caernarfon · Cricieth · Dolgellau · Harlech · Nefyn · Penrhyndeudraeth · Porthmadog · Pwllheli · Tywyn
Pentrefi
Aberangell · Aberdaron · Aberdesach · Aberdyfi · Aber-erch · Abergwyngregyn · Abergynolwyn · Aberllefenni · Abersoch · Afon Wen · Arthog · Beddgelert · Bethania · Bethel · Betws Garmon · Boduan · Y Bont-ddu · Bontnewydd (Arfon) · Bontnewydd (Meirionnydd) · Botwnnog · Brithdir · Bronaber · Bryncir · Bryncroes · Bryn-crug · Brynrefail · Bwlchtocyn · Caeathro · Carmel · Carneddi · Cefnddwysarn · Clynnog Fawr · Corris · Croesor · Crogen · Cwm-y-glo · Chwilog · Deiniolen · Dinas, Llanwnda · Dinas, Llŷn · Dinas Dinlle · Dinas Mawddwy · Dolbenmaen · Dolydd · Dyffryn Ardudwy · Edern · Efailnewydd · Fairbourne · Y Felinheli · Y Ffôr · Y Fron · Fron-goch · Ffestiniog · Ganllwyd · Garndolbenmaen · Garreg · Gellilydan · Glan-y-wern · Glasinfryn · Golan · Groeslon · Llanaber · Llanaelhaearn · Llanarmon · Llanbedr · Llanbedrog · Llanberis · Llandanwg · Llandecwyn · Llandegwning · Llandwrog · Llandygái · Llanddeiniolen · Llandderfel · Llanddwywe · Llanegryn · Llanenddwyn · Llanengan · Llanelltyd · Llanfachreth · Llanfaelrhys · Llanfaglan · Llanfair · Llanfihangel-y-Pennant (Abergynolwyn) · Llanfihangel-y-Pennant (Cwm Pennant) · Llanfihangel-y-traethau · Llanfor · Llanfrothen · Llangelynnin · Llangïan · Llangwnadl · Llwyngwril · Llangybi · Llangywer · Llaniestyn · Llanllechid · Llanllyfni · Llannor · Llanrug · Llanuwchllyn · Llanwnda · Llanymawddwy · Llanystumdwy · Llanycil · Llithfaen · Maentwrog · Mallwyd · Minffordd · Minllyn · Morfa Bychan · Morfa Nefyn · Mynydd Llandygái · Mynytho · Nantlle · Nantmor · Nant Peris · Nasareth · Nebo · Pant Glas · Penmorfa · Pennal · Penrhos · Penrhosgarnedd · Pen-sarn · Pentir · Pentrefelin · Pentre Gwynfryn · Pentreuchaf · Pen-y-groes · Pistyll · Pontllyfni · Portmeirion · Prenteg · Rachub · Y Rhiw · Rhiwlas · Rhos-fawr · Rhosgadfan · Rhoshirwaun · Rhoslan · Rhoslefain · Rhostryfan · Rhos-y-gwaliau · Rhyd · Rhyd-ddu · Rhyduchaf · Rhydyclafdy · Rhydymain · Sarnau · Sarn Mellteyrn · Saron · Sling · Soar · Talsarnau · Tal-y-bont, Abermaw · Tal-y-bont, Bangor · Tal-y-llyn · Tal-y-sarn · Tanygrisiau · Trawsfynydd · Treborth · Trefor · Tre-garth · Tremadog · Tudweiliog · Waunfawr

[1] Gwefan Senedd Cymru

[2] Gwefan Senedd y DU

[1]

[2]