Pennal
Pentref a chymuned yn ne Gwynedd yw Pennal (
ynganiad ). Saif ar y briffordd A493 rhwng Tywyn a Machynlleth, ac ar lan ogleddol Afon Dyfi. Mae gan Pennal nifer o gysylltiadau hanesyddol gan gynnwys eglwys gron, sy'n deillio nôl i eglwys gynharach, Geltaidd.
 | |
| Math |
pentref, cymuned  |
|---|---|
|
| |
| Daearyddiaeth | |
| Sir |
Gwynedd |
| Gwlad |
.svg){kind=small} Cymru |
| Cyfesurynnau |
52.5857°N 3.9211°W |
| Cod SYG |
W04000093 |
| Cod OS |
SH699003 |
| Gwleidyddiaeth | |
| AC/au | Dafydd Elis-Thomas (Annibynnol) |
| AS/au | Liz Saville Roberts (Plaid Cymru) |
Cynrychiolir yr ardal hon yn y Cynulliad Cenedlaethol gan Dafydd Elis-Thomas (Annibynnol) a'r Aelod Seneddol yw Liz Saville Roberts (Plaid Cymru).[1][2]
HanesGolygu
Caer Rufeinig PennalGolygu
Roedd ffordd Rufeinig Sarn Helen yn mynd heibio'r fan, ac yr oedd caer Rufeinig fechan yma, efallai yn gwarchod man croesi Afon Dyfi. Ni ellir gweld lawer o weddillion y gaer, mae rhan ohoni wedi ei gorchuddio gan dŷ Cefn Caer i'r de-ddwyrain o'r pentref, yn nes i'r afon. Roedd y gaer yn cynnwys 12 acer o dir, sef tua 670 troedfedd wrth 505 troedfedd, wedi ei chodi ar ben caer gynharach o 4.38 acer. Cafwyd arian bath o gyfnod Titus a Domitian ar y safle. Y darganfyddiad mwyaf diddorol oedd teil lleng Rufeinig sy'n darllen LEG II AVG ANTO(ninia), sy'n perthyn i'r cyfnod 212-222 efallai.
Yr Oesoedd CanolGolygu
Saif Castell Tomen-las, sef hen domen amddiffynol o'r Oesoedd Canol yng nghanol y pentref.
Yn ôl traddodiad, merch o Bennal oedd Lleucu Llwyd, cariad y bardd Llywelyn Goch ap Meurig Hen a thestun un o'r marwnadau mwyaf grymus a chofiadwy yn yr iaith Gymraeg.
Ym Mhennal y galwodd Owain Glyndŵr gyfarfod yn Mawrth 1406 ac ysgrifennu llythyr i frenin Ffrainc a adwaenir fel "Llythyr Pennal" ac sy'n ffurfio rhan o Bolisi Pennal. Roedd y llythyr yn amlinellu cynlluniau Glyn Dŵr ar gyfer Cymru annibynnol. Dychwelwyd y llythyr i Gymru o Ffrainc am gyfnod yn 2000, ar gyfer arddangosfa yn Llyfrgell Genedlaethol Cymru, ac mae ymgyrch i geisio ei gael yn ôl i Gymru yn barhaol. Mae gardd goffa i dywysogion Cymru yn y pentref.
Cyfnod diweddarGolygu
Yn nechrau'r 19g yr oedd Pennal o bwysigrwydd fel porthladd ar gyfer chwareli llechi Corris, Aberllefenni ac Abergynolwyn. Roedd y llechi'n cael eu cludo o'r chwareli ar gefn ceffylau i'w llwytho i gychod ar yr afon. Daeth hyn i ben pan adeiladwyd Rheilffordd Corris i Fachynlleth a Rheilffordd Talyllyn i Dywyn. Bu Richard Rees (1926 - 2003) y canwr byd-enwog yn ffermio ar Fferm Penmaenbach ger y pentref, a chladdwyd ef ym mynwent gron yr eglwys.
Cyfrifiad 2011Golygu
Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:[3][4][5]
Cerflun o Owain Glyn Dŵr y tu allan i'r eglwys
Enghraifft prin o dduw Celtaidd ar ffenest liw
Sant Tannwg a Sant Eithrias
Nenfwd yr eglwys
Arfbais un o'r teuluoedd lleol
Gweddi'r Arglwydd ar fagwyr ger yr allor
Ffenest liw a chanhwyllbrenni
Plac yn yr ardd goffa
Capel y Methodistiaid
Tafarn Glan yr Afon
Bedd y baswr Richie Rees
CyfeiriadauGolygu
- ↑ Gwefan y Cynulliad; adalwyd 24 Chwefror 2014
- ↑ Gwefan parliament.uk; adalwyd 24 Chwefror 2014
- ↑ "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.
- ↑ Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013
- ↑ Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.
Dolenni allanolGolygu
- Llythyr Pennal o wefan Cymdeithas Owain Glyndŵr
- Cefn Caer Tŷ Neuadd Canoloesol - Preswylfa Achlysurol Owain Glyndŵr
Aberangell · Aberdaron · Aberdesach · Aberdyfi · Abererch · Abergwyngregyn · Abergynolwyn · Aberllefenni · Abermaw · Abersoch · Afon Wen · Arthog · Y Bala · Bangor · Beddgelert · Bethania · Bethel · Bethesda · Betws Garmon · Blaenau Ffestiniog · Boduan · Bontddu · Bontnewydd (Arfon) · Bontnewydd (Meirionnydd) · Botwnnog · Brithdir · Bronaber · Bryncir · Bryncroes · Bryn-crug · Brynrefail · Bwlchtocyn · Caeathro · Caernarfon · Carmel · Carneddi · Cefnddwysarn · Clynnog Fawr · Corris · Cricieth · Croesor · Crogen · Cwm-y-glo · Chwilog · Deiniolen · Dinas, Llanwnda · Dinas, Llŷn · Dinas Dinlle · Dinas Mawddwy · Dolgellau · Dolbenmaen · Dolydd · Dyffryn Ardudwy · Edern · Efailnewydd · Fairbourne · Y Felinheli · Y Ffôr · Y Fron · Fron-goch · Ffestiniog · Ganllwyd · Garndolbenmaen · Garreg · Gellilydan · Glan-y-wern · Glasinfryn · Golan · Groeslon · Harlech · Llanaber · Llanaelhaearn · Llanarmon · Llanbedr · Llanbedrog · Llanberis · Llandanwg · Llandecwyn · Llandegwning · Llandwrog · Llandygái · Llanddeiniolen · Llandderfel · Llanddwywe · Llanegryn · Llanenddwyn · Llanengan · Llanelltyd · Llanfachreth · Llanfaelrhys · Llanfaglan · Llanfair · Llanfihangel-y-pennant (Abergynolwyn) · Llanfihangel-y-pennant (Cwm Pennant) · Llanfihangel-y-traethau · Llanfor · Llanfrothen · Llangelynnin · Llangïan · Llangwnadl · Llwyngwril · Llangybi · Llangywer · Llaniestyn · Llanllechid · Llanllyfni · Llannor · Llanrug · Llanuwchllyn · Llanwnda · Llanymawddwy · Llanystumdwy · Llanycil · Llithfaen · Maentwrog · Mallwyd · Minffordd · Minllyn · Morfa Bychan · Morfa Nefyn · Mynydd Llandygái · Mynytho · Nantlle · Nantmor · Nant Peris · Nasareth · Nebo · Nefyn · Pant Glas · Penmorfa · Pennal · Penrhos · Penrhosgarnedd · Penrhyndeudraeth · Pen-sarn · Pentir · Pentrefelin · Pentre Gwynfryn · Pentreuchaf · Penygroes · Pistyll · Pontllyfni · Porthmadog · Portmeirion · Prenteg · Pwllheli · Rachub · Y Rhiw · Rhiwlas · Rhos-fawr · Rhosgadfan · Rhoshirwaun · Rhoslan · Rhoslefain · Rhostryfan · Rhos-y-gwaliau · Rhyd · Rhyd-Ddu · Rhydyclafdy · Rhydymain · Sarnau · Sarn Mellteyrn · Saron · Sling · Soar · Talsarnau · Tal-y-bont, Abermaw · Tal-y-bont, Bangor · Talysarn · Tanygrisiau · Trawsfynydd · Treborth · Trefor · Tregarth · Tremadog · Tudweiliog · Tywyn · Waunfawr