Llanwnda, Gwynedd
Pentref, cymuned, a phlwyf eglwysig yng Ngwynedd, Cymru, yw Llanwnda (
ynganiad ). Saif yn ardal Arfon ar briffordd yr A499 tua 3 milltir i'r de o dref Caernarfon. Llifa Afon Carrog drwy'r gymuned.
 | |
| Math | cymuned, pentrefan  |
|---|---|
| Poblogaeth | 2,084, 1,893, 1,994 |
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Gwynedd |
| Gwlad |  Cymru |
| Cyfesurynnau | 53.1017°N 4.2783°W |
| Cod SYG | W04000087 |
| Cod OS | SH475584 |
| Gwleidyddiaeth | |
| AS/au Cymru | Siân Gwenllian (Plaid Cymru) |
| AS/au y DU | Hywel Williams (Plaid Cymru) |
 | |
- Am y pentref yn Sir Benfro, gweler Llanwnda (Sir Benfro).
Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan Siân Gwenllian (Plaid Cymru)[1] ac yn Senedd y DU gan Hywel Williams (Plaid Cymru).[2]
Hanes a hynafiaethau
golyguMae'r eglwys, a gysegrir i Sant Gwyndaf (Gwnda), yn sefydliad hynafol, ond mae'r rhan fwyaf o'r adeilad presennol yn dyddio i 1847 pan gafodd yr eglwys ei hailadeiladu yn gyfangwbl. Yn ôl y disgrifiadau o'r hen eglwys, roedd hi'n dyddio i'r 13g ac ar ffurf croes. Dim ond darnau o waelod muriau'r hen eglwys sy'n aros.[3]
Mae henebion y plwyf yn cynnwys caer hynafol Dinas y Pryf, bryngaer Hen Gastell a chaer dybiedig Dinas Dinoethwy.
Hefyd yn y plwyf ceir Rhedynog Felen, safle gwreiddiol Abaty Aberconwy. Daeth mynachod yno o Abaty Ystrad Fflur ar 24 Gorffennaf, 1186, ond symudasant i Aberconwy yn fuan wedyn. Arosodd y tir yn nwylo'r abaty Sistersiaidd hyd at gyfnod diddymu'r mynachlogydd.[3]
Pobl o Lanwnda
golygu- Huw Lewys (1562 - 1634), awdur y gyfrol Perl mewn Adfyd.
- Magwyd y llenor Angharad Tomos yn Llanwnda.
- Roedd y llenor Glasynys yn frodor o Rostryfan, sy'n rhan o blwyf Llanwnda.
- W. Gilbert Williams, yr arloeswr ymysg haneswyr lleol y cyfnod modern, o Rostryfan, a bu'n ysgolfeistr yn Ysgol Gynradd Felinwnda a Rhostryfan.
Cyfrifiad 2011
golyguYng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:[4][5][6][7]
Canolfan Bro Llanwnda
golygu Mae yma ganolfan fro a agorwyd ym Medi 2006 i wasanaethu nifer o gymunedau gwledig Cymreig fel Bethesda Bach, Chatham, Dinas, Llanfaglan, Llandwrog, Llanwnda, Rhos Isa, Tai Lon a Saron, ac eraill. Mae'r ganolfan y drws nesaf i Ysgol Gynradd Felinwnda.
Ers ei hagor, mae yma ddwy gymdeithas wedi eu ffurfio o'r newydd, sef Clwb Garddio Felinwdna a Chymdeithas Hanes Tair Llan. Mae Cylch Meithrin Llanwnda yn cyfarfod yma, a Merched y Wawr Dinas. Mae'r ysgol gynradd leol hefyd yn defnyddio'r ganolfan, a cheir nifer o weithgareddau eraill ynddi, na fuasent yn digwydd heb y Ganolfan.
Cyfeiriadau
golygu- ↑ Gwefan Senedd Cymru
- ↑ Gwefan Senedd y DU
- ↑ 3.0 3.1 Harold Hughes a H. L. North, The Old Chuches of Snowdonia (Bangor, 1924; arg. newydd, 1984).
- ↑ "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.
- ↑ Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013
- ↑ Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.
- ↑ Gwefan Llywodraeth Cymru; Ystadegau Economaidd Allweddol, Tachwedd 2010; Mae'r gyfradd gyflogaeth ymhlith pobl 16 – 64 oed yng Nghymru yn 67.1 y cant.; adalwyd 31 Mai 2013[dolen farw]
Dolen allanol
golyguDinas
Bangor
Trefi
Abermaw · Y Bala · Bethesda · Blaenau Ffestiniog · Caernarfon · Cricieth · Dolgellau · Harlech · Nefyn · Penrhyndeudraeth · Porthmadog · Pwllheli · Tywyn
Pentrefi
Aberangell · Aberdaron · Aberdesach · Aberdyfi · Aber-erch · Abergwyngregyn · Abergynolwyn · Aberllefenni · Abersoch · Afon Wen · Arthog · Beddgelert · Bethania · Bethel · Betws Garmon · Boduan · Y Bont-ddu · Bontnewydd (Arfon) · Bontnewydd (Meirionnydd) · Botwnnog · Brithdir · Bronaber · Bryncir · Bryncroes · Bryn-crug · Brynrefail · Bwlchtocyn · Caeathro · Carmel · Carneddi · Cefnddwysarn · Clynnog Fawr · Corris · Croesor · Crogen · Cwm-y-glo · Chwilog · Deiniolen · Dinas, Llanwnda · Dinas, Llŷn · Dinas Dinlle · Dinas Mawddwy · Dolbenmaen · Dolydd · Dyffryn Ardudwy · Edern · Efailnewydd · Fairbourne · Y Felinheli · Y Ffôr · Y Fron · Fron-goch · Ffestiniog · Ganllwyd · Garndolbenmaen · Garreg · Gellilydan · Glan-y-wern · Glasinfryn · Golan · Groeslon · Llanaber · Llanaelhaearn · Llanarmon · Llanbedr · Llanbedrog · Llanberis · Llandanwg · Llandecwyn · Llandegwning · Llandwrog · Llandygái · Llanddeiniolen · Llandderfel · Llanddwywe · Llanegryn · Llanenddwyn · Llanengan · Llanelltyd · Llanfachreth · Llanfaelrhys · Llanfaglan · Llanfair · Llanfihangel-y-Pennant (Abergynolwyn) · Llanfihangel-y-Pennant (Cwm Pennant) · Llanfihangel-y-traethau · Llanfor · Llanfrothen · Llangelynnin · Llangïan · Llangwnadl · Llwyngwril · Llangybi · Llangywer · Llaniestyn · Llanllechid · Llanllyfni · Llannor · Llanrug · Llanuwchllyn · Llanwnda · Llanymawddwy · Llanystumdwy · Llanycil · Llithfaen · Maentwrog · Mallwyd · Minffordd · Minllyn · Morfa Bychan · Morfa Nefyn · Mynydd Llandygái · Mynytho · Nantlle · Nantmor · Nant Peris · Nasareth · Nebo · Pant Glas · Penmorfa · Pennal · Penrhos · Penrhosgarnedd · Pen-sarn · Pentir · Pentrefelin · Pentre Gwynfryn · Pentreuchaf · Pen-y-groes · Pistyll · Pontllyfni · Portmeirion · Prenteg · Rachub · Y Rhiw · Rhiwlas · Rhos-fawr · Rhosgadfan · Rhoshirwaun · Rhoslan · Rhoslefain · Rhostryfan · Rhos-y-gwaliau · Rhyd · Rhyd-ddu · Rhyduchaf · Rhydyclafdy · Rhydymain · Sarnau · Sarn Mellteyrn · Saron · Sling · Soar · Talsarnau · Tal-y-bont, Abermaw · Tal-y-bont, Bangor · Tal-y-llyn · Tal-y-sarn · Tanygrisiau · Trawsfynydd · Treborth · Trefor · Tre-garth · Tremadog · Tudweiliog · Waunfawr